Talebin Fiyat Esnekliği Nedir, Nasıl Hesaplanır?

TALEBİN FİYAT ESNEKLİĞİ: Malın fiyatındaki (Px) oransal değişime tüketicinin, talep ettiği miktarda (Qx) gösterdiği oransal değişimle (%dQx) verdiği tepkidir. Talebin fiyat esnekliği alıcının tüketirken malın fiyatındaki değişime gösterdiği duyarlılığı ölçer.

Talebin Fiyat Esnekliği = Alış miktarındaki yüzde değişim / Alış fiyatındaki yüzde değişim ile formüle edilebilir.

İster üstün (normal) mal, ister (az) düşük mal olsun, alış fiyatı ile alış miktarı arasındaki negatif ilişkiyi gösteren talep kanununa uyan her mal için fiyat esnekliği de negatif değer alır. Çünkü ilişki negatifse esneklik de negatiftir. Sıfır esneklik, sonsuz esneklik ya da Giffen tipi (çok) düşük malda olduğu gibi pozitif esneklik talepte istisnai durumlardır. Fiyat esnekliğinin negatif olduğu bilindiği hâlde mutlak değeri alınan fiyat esnekliğinden pozitif olarak söz edilir. Talebin mutlak fiyat esnekliği ile ilgili beş ayrı durum söz konusudur:

–Talebin mutlak fiyat esnekliği=0 ise talep sıfır esnektir, Yani alıcı malın fiyatına tam duyarsızdır ya da hiç duyarlı değildir.

a)Tam inelastik talepte alış miktarı (Q) fiyata göre hiç değişmediğinden toplam
harcamadaki (TE) yüzde değişim fiyattaki (P) yüzde değişime eşittir. Örneğin, P %5 artarsa TE de %5 artar.

b) Tam inelastik talepte alıcının hiç pazarlık gücü olmadığından satıcı, aynı miktarda mala dilediği fiyat bindirimini yaparak malı satabilir.

– 0<Talebin mutlak fiyat esnekliği<1 ise talep inelastiktir. Yani alıcı malın fiyatına (nispeten) duyarsızdır ya da (nispeten) duyarlı değildir.

a) İnelastik talepte alış miktarı (Q) fiyata göre daha az oranda değiştiğinden toplam harcamadaki (TE) yüzde değişim fiyattaki (P) yüzde değişimle aynı yönlüdür. Yani P
artarsa TE artar, P azalırsa TE azalır. Örneğin, P %5 artınca Q%3 azalsın; bu durumda TE %2 artar.

b) İnelastik talepte alıcının pazarlık gücü nispeten düşük olduğundan toplam harcamayı dolayısıyla cirosunu artırmak isteyen satıcı, malın fiyatına arttırmalı.

–Talebin mutlak fiyat esnekliği=1 ise talep birim elastiktir. Yani alıcı malın fiyatına birebir duyarlıdır.
a) Birim elastik talepte alış miktarı (Q) fiyatla aynı oranda değiştiğinden fiyattaki (P) yüzde değişim ne olursa olsun toplam harcama (TE) değişmez. Örneğin, P %5 artınca Q %5 azalsın; bu durumda TE %0 değişir yani TE’deki yüzde değişim sıfırdır.

b) Birim elastik talepte alıcının pazarlık gücü birebir bir nitelik taşıdığından satıcı, malın fiyatını hangi yönde ve ne kadar değiştirirse değiştirsin toplam harcamayı dolayısıyla
cirosunu değiştiremez. Çünkü birebir duyarlı alıcının malın fiyatı ne olursa olsun mala yapacağı harcama sabittir.

– 1<Talebin mutlak fiyat esnekliği<sonsuz ise talep elastiktir. Yani alıcı malın fiyatına (nispeten) duyarlıdır.
a) Elastik talepte alış miktarı (Q) fiyata göre daha fazla oranda değiştiğinden toplam harcamadaki (TE) yüzde değişim fiyattaki (P) yüzde değişimle ters yönlüdür. Yani P
artarsa TE azalır, P azalırsa TE artar.
Örneğin, P %5 artınca Q %8 azalsın; bu durumda TE %3 azalır.

b) Elastik talepte alıcının pazarlık gücü yüksek olduğundan toplam harcamayı dolayısıyla cirosunu artırmak isteyen satıcı, malın fiyatında indirim yapmalıdır.

Talebin mutlak fiyat esnekliği=sonsuz ise talep sonsuz esnektir, Yani alıcı malın fiyatına tam duyarlıdır.

a) Tam elastik talepte fiyatın (P) artması mümkün olmadığından ve alıcı aynı fiyattan alış miktarını artırdığından toplam harcamadaki (TE) yüzde değişim miktardaki (Q) yüzde değişime eşittir.
Örneğin, Q %5 artarsa TE de %5 artar.

b) Tam elastik talepte alıcının pazarlık gücü tam olduğundan satıcı, malın fiyatına bindirim yapamaz.

Fiyat esnekliğinde sınavlarda matematiksel sorularda gelmektedir. Talebin fiyat esnekliği, nokta fiyat esnekliği ve ark (yay, orta nokta) fiyat esnekliği olmak üzere ikiye ayrılır:
– Talebin nokta fiyat esnekliği belli bir noktadaki fiyat esneklik değerini verir. Zaten nokta esnekliği dışında bir esneklikten söz edilemez. Nokta fiyat esnekliği tüketicinin belli bir fiyattaki duyarlılığını ölçer. Örneğin, fiyat 5 ya da 7 birimken tüketicinin o fiyattaki duyarlılığı gibi.

a) Talep fonksiyonu verilmiş ise miktarın fiyata göre türevi dQ/dP ile ilk fiyatın ilk miktara oranının P/Q çarpımı nokta fiyat esnekliğinin formülüdür.

Talep fonksiyonu Q a – b.P olarak verilmişse esneklik -b. P/Q şeklinde hesaplanır.

Talep fonksiyonu yerine ilk fiyat (P1), ilk miktar (Q1), son fiyat (P2) ve son miktar (Q2) değerleri verilmiş ise talep fonksiyonunun doğrusal olarak kabul edilmesi durumunda
nokta fiyat esnekliği şu formülle bulunur: (Q2- Q1/ P2-P1)x P1/Q1 DİR.

Talebin ark (yay, orta nokta) fiyat esnekliğini kısaca değinecek olursak; iki nokta arasındaki ortalama fiyat esneklik değerini verir. Esasında ark fiyat esnekliği, iki noktanın aritmetik ortalaması alınarak bulunan tam orta noktadaki fiyat esnekliğinden başka bir şey değildir. Ark fiyat esnekliği tüketicinin belli bir fiyat aralığındaki ortalama duyarlılığını ölçer. Örneğin, fiyat 5 ile 7 birim arasındayken tüketicinin bu fiyat aralığındaki ortalama duyarlılığı gibi. Fiyat 5 ile 7 birim arasındayken oluşan ortalama fiyat duyarlılığıyla fiyat 6 birimken oluşan fiyat duyarlılığı aynıdır.

Talebin ark (yay, orta nokta) fiyat esnekliğinde eğer İlk fiyat (P1), ilk miktar (Q1), son fiyat (P2) ve son miktar (Q2) değerleri verilmiş ise ark fiyat esnekliği şu formülle bulunur:
(Q2-Q1 / P2-P1 ) X (P2+P1 / Q2+Q1)

Talebin fiyat esnekliği konusunu anlatmaya çalıştım umarım faydalı olmuştur. Herkese iyi çalışmalar